Heeft u als (melk)veehouder meer fosfaat geproduceerd dan toegestaan? Dan loopt u kans op een boete en een vordering. Vrijspraak van de overschrijding van uw toegekende fosfaatrecht komt niet vaak voor, maar verweer voeren lijkt toch te lonen. Lees hier meer over fosfaatrechten en het verweer in een strafzaak bij overschrijding fosfaatrecht door een veehouder.

Wat zijn fosfaatrechten?

De ontlasting van melkvee bevat fosfaat. Dat is afkomstig uit eiwitrijk voedsel dat niet helemaal verteerd wordt. Om te voorkomen dat er teveel fosfaat in de omgeving terechtkomt, is in 2018 het fosfaatrechtenstelsel ingevoerd. Hierbij worden fosfaatrechten toegekend aan bedrijven met melkvee. Met één fosfaatrecht mag een bedrijf 1 kg fosfaat produceren. Veehouders berekenen zelf of ze genoeg rechten hebben en kunnen eventueel rechten bijkopen of bij-leasen. Als een veehouder te veel fosfaatrechten heeft, kan hij deze ook verkopen of ver-leasen. 

Hoe word de fosfaatproductie berekend?

De fosfaatproductie in een bepaald jaar wordt forfaitair vastgesteld op grond van het aantal dieren en de melkproductie en daarna vergeleken met het fosfaatrecht dat is toegekend bij de invoering van het fosfaatrechtenstelsel. Het fosfaatrecht is uitgedrukt in kilogrammen fosfaat en is gebaseerd op de referentiegegevens uit het jaar 2015.

Productieplafond bleef lang onduidelijk

In 2018 is het fosfaatrecht aan elke melkveehouder toegekend middels een beschikking. Na 2018 is door veel melkveehouders nog geprocedeerd over de hoogte van het fosfaatrecht en dat heeft ertoe geleid dat in veel gevallen pas in 2020 of later definitief duidelijkheid is gekomen over het uiteindelijke productieplafond van een bedrijf. Er zijn gevallen waar het fosfaatrecht in latere jaren hoger is vastgesteld dan oorspronkelijk het geval was. Daarnaast zijn gevallen waarbij door bepaalde omstandigheden in 2015 een lagere referentie gold dan eigenlijk representatief was voor een bedrijf maar waar het fosfaatrecht niet is aangepast. 

Uiteindelijk is voor de strafrechtelijke vervolging het uiteindelijk geregistreerde fosfaatrecht van belang. Uit de rechtspraak blijkt echter dat rechters de omstandigheden rondom vaststelling van het fosfaatrecht ook betrekken bij de vraag welk strafrechtelijk gevolg een overschrijding moet krijgen.  

Verweer loont de moeite

Bij de invoering in 2018 was er veel onzekerheid. Ook nu nog staan we bij Linssen cs Advocaten regelmatig melkveehouders bij die zich moeten verantwoorden voor een overschrijding van het fosfaatrecht in de jaren daarna.

Het verwijt is in deze strafzaken steeds dat er in een bepaald jaar of in bepaalde jaren meer fosfaat is geproduceerd door het melkvee dan het toegekende fosfaatrecht. 

Deze zaken worden behandeld door de economische politierechter of de meervoudige economische strafkamer. Bij de behandeling van deze strafzaken blijkt dat een groot aantal rechters in de praktijk rekening houdt met de omstandigheden in de eerste jaren na invoering van het stelsel van fosfaatrechten. In het verlengde daarvan straffen rechters in een aantal gevallen mild voor een overschrijding. Het loont dus zeker de moeite om daar verweer op te voeren en u in dat kader te voorzien van bijstand.

Belangrijkste redenen voor overschrijding fosfaatrecht

In een strafzaak voor het overschrijden van het fosfaatrecht  door een veehouder blijkt dat de volgende vier omstandigheden  vaak een rol spelen bij de overschrijding: 

1: Wijzigingen in het bedrijf tov de peildatum

Er zijn veel situaties bekend waarbij het vastgestelde fosfaatrecht uiteindelijk lager is dan eigenlijk representatief zou zijn vanwege een lagere bezetting op de peildatum in 2015. De redenen hiervoor zijn divers en variëren van een lagere bezetting als gevolg van ziekte, verbouwing, perikelen rondom vergunningverlening, opbouw van de veestapel etc. 

2: Financiën  

Financiële druk en financiële problemen spelen een rol. Het is niet altijd mogelijk om de melkveestapel te verkleinen, laat staan in een korte tijd. Het bijkopen of leasen van fosfaatrecht moet vervolgens ook (financieel) mogelijk zijn en is niet in alle gevallen mogelijk gebleken in de praktijk ondanks inspanningen daartoe. 

3: Onzekerheid over het productieplafond

Als er nog geprocedeerd is over het toegekende fosfaatrecht, betekent dit dat melkveehouders een lange periode in onzekerheid hebben verkeerd over het uiteindelijke fosfaatrecht. Dit heeft ook weer invloed gehad op bedrijfskeuzes en de mogelijkheden om aan het fosfaatrecht te voldoen. Bovendien zijn er ook nog de situaties, waarbij op grond van de regelgeving formeel kan worden gesproken van een overschrijding terwijl uit de bedrijfsspecifieke situatie volgt dat er eigenlijk feitelijk minder fosfaat is geproduceerd dan uit de forfaitaire berekening volgt. 

4: Daadwerkelijke productie op het bedrijf lager dan forfait

Wanneer gebruik wordt gemaakt van de Kringloopwijzer en Bedrijfsspecifieke Excretie is de daadwerkelijke fosfaatproductie op het bedrijf lager dan de forfaits die worden berekend op grond van de wet. Dit is op zichzelf bijzonder want beide hebben hun grondslag in de Meststoffenwet. Voor melkveehouders kan dit ook verwarrend zijn. Het komt voor dat de specifiek berekende fosfaatproductie lager is dan het geregistreerde fosfaatrecht maar er toch een veroordeling volgt, omdat de forfaitair berekende productie het recht wel overschrijdt. 

Straffen voor overschrijding toegestane fosfaatrecht

Omdat de productie forfaitair wordt vastgesteld en het fosfaatrecht vaststaat zullen de mogelijkheden voor een vrijspraak in veel gevallen klein zijn. Wettelijk is er dan sprake van een overschrijding en dat is een strafbaar feit ongeacht de omstandigheden zoals hiervoor genoemd. Vervolgens is de vraag die beantwoord moet worden door de rechter welke straf passend is. 

Vordering

Naast een straf (voor bedrijven vaak een boete) is er in economische strafzaken ook vaak een vordering aan de orde van het wederrechtelijk verkregen voordeel. Doel van die ontnemingsmaatregel is het voordeel weghalen dat een bedrijf heeft genoten ten opzichte van de situatie dat er wel volgens de regels zou zijn gehandeld. 

In fosfaatzaken geldt dan dat wordt berekend hoeveel kilogram fosfaat een bedrijf tekort komt aan fosfaatrecht en hoeveel het had gekost als dat jaar fosfaatrecht geleased had moeten worden. In voorkomende gevallen leidt deze berekening tot zeer hoge bedragen. 

Recente uitspraken     

Dit jaar zijn er al verschillende uitspraken gedaan door rechters, waarbij rekening is gehouden met de specifieke omstandigheden van melkveehouders. In een aantal gevallen heeft dit er zelfs toe geleid dat er niets hoeft te worden betaald, ondanks een hoge vordering vanuit het OM.   

In de rechtspraktijk komt het met regelmaat voor dat een rechter volstaat met een bewezenverklaring zonder oplegging van een straf of dat een rechter kiest voor een geheel voorwaardelijke straf als er bijzondere omstandigheden aan de orde zijn. Het is dan ook altijd goed om de rechter volledig te informeren. 

Voor een matiging van een ontnemingsmaatregel zijn in de praktijk minder mogelijkheden. In fosfaatzaken is een matiging van het te ontnemen bedrag dit jaar echter al een aantal keer met succes bepleit, ook in niet-gepubliceerde uitspraken in zaken die door ons kantoor zijn behandeld. 

De rechtbank Overijssel heeft bijvoorbeeld op verschillende momenten dit jaar het te ontnemen bedrag vastgesteld op nihil vanwege bijzondere omstandigheden zoals een knelgeval bij vaststelling van het fosfaatrecht en de procedure die daarover gevoerd is, een lagere daadwerkelijke productie dan de forfaitaire berekening en/of vanwege financiële gevolgen voor een melkveehouder (bijvoorbeeld ECLI:NL:RBOVE:2024:858, NL:RBOVE:2024:4038 en ECLI:NL:RBOVE:2024:4913). 

Naar het oordeel van de rechtbank zijn dit weliswaar omstandigheden die in de risicosfeer van de veroordeelde als onderneming liggen, maar zij geven volgens de rechter niettemin aanleiding om op gronden van billijkheid de (strafrechtelijke) betalingsverplichting niet ter hoogte van het geschatte voordeel vast te stellen. Onder de aangevoerde omstandigheden vindt de rechter een ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel niet rechtvaardig en zinvol. De rechtbank stelt vervolgens de betalingsverplichting vast op nihil.

Rechter houdt rekening met problemen in de praktijk

Uit de gepubliceerde rechtspraak en uitspraken van politierechters uit onze eigen praktijk blijkt dat rechters open staan voor de feitelijke individuele situatie van een melkveehouder. Ook als er sprake is van een overschrijding en er dus in beginsel een veroordeling kan volgen, wordt hier rekening mee gehouden. Het loont dan ook om u goed te laten voorlichten en om de specifieke omstandigheden uit te werken en aan te voeren bij de rechter. Dit kan (nieuwe) financiële gevolgen voorkomen. Als u hier vragen over heeft kunt u natuurlijk altijd vrijblijvend contact opnemen.

Dreigt er voor u een strafzaak door overschrijding van uw  fosfaatrecht?

Wij staan regelmatig melkveehouders bij die zich moeten verantwoorden voor een overschrijding van het fosfaatrecht. Neem contact op met Willem Remie via w.remie@linssen-advocaten.nl of 013 542 0400. Hij vertelt u graag meer over vergelijkbare strafzaken en uw kansen bij een verweer.